Van Basten en zijn heilige systeem

Vorige week zaterdag bleek tegen Roemenië weer dat de heilige 4-3-3 opstelling bij Oranje weinig vruchten afwierp. Met Arjen Robben op rechts en Ryan Babel op links creëerde bondscoach Van Basten zijn eigen fuik. Zijn spelers liepen er blindelings in. Een overvol centrum en een gefrustreerde Klaas-Jan Huntelaar waren het gevolg.
De woensdag daarop waren het niet de falende 'wingers' die San Marco slachtofferde, maar de hulpeloze Huntelaar. Het was te danken aan de dynamiek van harde werker Dirk Kuyt dat Oranje doelrijpe kansen kreeg. Helaas had Wesley Sneijder zijn vizier in de kleedkamers van de ArenA achtergelaten.
Op het WK in Duitsland sneuvelde Ruud van Nistelrooy dankzij precies dezelfde visie van Van Basten. Hij moest hebben gedacht: "Een spits die geen kansen benut, hoort niet in het Nederlands thuis". Voorzover ik weet kreeg Ruud er één, tegen Ivoorkust, en die maakte hij koelbloedig af. Van Persie en Robben gingen in Duitsland vooral voor eigen glorie met allerlei doelpogingen vanuit onmogelijke hoeken.
Bij het stroef spelende Real Madrid is de oud-PSV'er, in de Spaanse hoofdstad inmiddels toepasselijk gedoopt tot 'Van Gol', hard bezig het ongelijk van Van Basten te bewijzen. Met vijftien goals hoeft hij slechts Ronaldinho(17 goals), de razendsnelle revelatie van Zaragoza Diego Milito (18) en de Malinees Frederic Kanouté (19) van Sevilla voor zich te dulden.
Nederland kan al jaren een beroep doen op tal van topschutters. Maar opvallend genoeg konden notoire goalgetters als Hasselbaink en Makaay nooit aarden in het 4-3-3 systeem dat onder Advocaat en Van Basten de voorkeur kreeg. Nu ook Van Nistelrooy en Huntelaar moeite hebben om zich te onderscheiden, bij gebrek aan sociaal spelende vleugelaanvallers, lijkt het relevant om te twijfelen aan de oer-Hollandse spelwijze.
Een kijkje in de recente historie levert een interessant resultaat op. Oranje speelde tijdens het WK 1998 in Frankrijk en het EK 2000 in eigen land bij vlagen briljant voetbal. Hiddink, na de blamage van Euro 96 in Engeland afgestapt van een 4-3-3 systeem, en Rijkaard lieten het Nederlands elftal altijd opdraven met twee centrumspitsen en een viermansmiddenveld. De reden? Oranje had niet genoeg buitenspelers en een overvloed aan internationale topschutters. Ronald de Boer, Marc Overmars en Boudewijn Zenden vulden de vleugelposities met verve in. En Bergkamp en Kluivert vormden tijdens die twee toernooien en goedlopend tandem: Bergkamp scoorde drie keer en gaf in totaal zeven assists en Kluivert maakte maar liefst zeven goals.
Eenzelfde combinatie ligt ook nu in het verschiet. Dirk Kuyt bewees bij Feyenoord al dat hij meer is dan alleen doelpuntenmaker. Woensdag tegen Slovenië liet hij andermaal zien een perfecte partner te zijn in de korte combinatie. Wat betreft elegantie een stuk minder dan Bergkamp, maar dat compenseert de Katwijker ruimschoots met al het harde werk dat hij verricht. Voor de positie van goalgetter zou Van Basten keuze te over hebben. Huntelaar, Makaay, Van Nistelrooy, allen lijken gebaat bij een partnerschap met Kuyt. Zeker Roy en Ruud, die in het buitenland al jaren gewend zijn om in een systeem met twee spitsen te spelen. Ook pinchhitters Vennegoor en Koevermans bewijzen zich wekelijks in een dergelijk systeem.
Voor de flankposities plijft de spoeling dun. Maar minder dun dan voorheen. Van Persie en Robben lijken allebei goed genoeg voor een basissplek. Kuyt kan hun defensieve zwakheden wellicht compenseren. Maar ook een wat vrijere rol - a la Ronald de Boer - op links voor Van der Vaart of op rechts voor Sneijder is geen slechte gedachte. Neo-international Afellay bewees tegen Arsenal prima uit de voeten te kunnen op die positie.
Blijven de twee centrale posities op het middenveld nog over. Onder Hiddink en Rijkaard speelden vooral Cocu, Davids en Jonk op die plaatsen. Alledrie spelers met zowel aanvallende als verdedigende kwaliteiten. Mark van Bommel lijkt het meest te voldoen aan die rol, maar dan zal Van Basten waarschijnlijk hard moeten smeken. In een dergelijk systeem is een speler als Van Bommel eigenlijk onmisbaar. Andere kandidaten zijn Seedorf, mits sober spelend, en internationals in opkomst als De Zeeuw, Mendes da Silva en Schaars. Of natuurlijk de bij Ajax opgebloeide Edgar Davids.
De ingrediënten liggen voor handen. Vier (en met Koevermans en Vennegoor zes) internationale topspitsen en slechts twee potentiële buitenspelers (Van Persie en Robben) van topklasse. Elke buitenlandse bondscoach zou het wel weten. Nu onze 'heilige' Marco nog.